Spotkanie UKN 20 stycznia 2017 na Uniwersytecie Warszawskim

Pierwsze spotkanie UKN w VI kadencji odbyło się w dniu 20 stycznia 2017 na Uniwersytecie Warszawskim.

Program posiedzenia Uniwersyteckiej Komisji Nauki
20 stycznia 2017

Miejsce spotkania:   Uniwersytet Warszawski,  ul. Krakowskie Przedmieście 26/28,
Stary BUW, III piętro, Sala Senacka (308)
10:30 – 11:00 Powitanie, sprawy UKN
11:00 – 11:30 Rola uniwersytetów klasycznych – sprawozdanie wstępne zespołu
11:30 – 11:45 przerwa kawowa
11:45 – 12:45 Finansowanie nauki i szkolnictwa wyższego w roku 2017

  • dr hab. Teresa Czerwińska, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Nauki
    i Szkolnictwa Wyższego
12:45 – 13:30 lunch
13:30- 14:15 Kategoryzacja jednostek naukowych w roku 2017

  • prof. Maciej Zabel, Przewodniczący Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych
14:15- 15:15 Projekt założeń do ustawy o szkolnictwie wyższym

  • prof. Marek Kwiek, Dyrektor Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM

oraz

  • dr hab. Dominik Antonowicz, Pełnomocnik Rektora UMK ds. organizacji i ewaluacji badań naukowych
15:15- 16:00 Sprawy wniesione

m.in.: DARIAH-PL – Prof. Aleksander Bursche, Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski

MATERIAŁY:

 

Uchwały:

Uchwała nr 1 – powołanie Wiceprzewodniczących UKN

Uchwała nr 2 – powołanie Sekretarza UKN

Uchwała nr 3 – powołanie Honorowego Przewodniczącego UKN

Uchwała nr 4 – powołanie Honorowego Sekretarza UKN

SPRAWOZDANIE Z POSIEDZENIA UNIWERSYTECKIEJ KOMISJI NAUKI

20 stycznia 2017
Uniwersytet Warszawski

Otwarcie Sesji UKN.

  1. Posiedzenie otworzył przewodniczący UKN, prof. Stanisław Kistryn, który powitał uczestników spotkania, Gości Specjalnych – w tym zapowiedział wizytę wiceminister dr hab. Teresy Czerwińskiej – oraz przedstawił pokrótce plan spotkania.
  1. Sprawy formalne UKN: WYBORY WICEPRZEWODNICZĄCYCH, SEKRETARZA ORAZ HONOROWEGO PRZEWODNICZĄCEGO UKN.
  • Przewodniczący UKN zaproponował dwóch kandydatów na Wiceprzewodniczących UKN – prof. dr hab. Elżbietę Żądzińską, prorektor ds. nauki Uniwersytetu Łódzkiego oraz prof. dr hab. Jerzego Jaroszewskiego, prorektora ds. nauki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Członkowie UKN nie zgłosili innych kandydatów na stanowiska Wiceprzewodniczących.

Wyniki głosowania Zastępców Przewodniczącego Komisji:

Głosujących: 16

  • Prof. dr hab. Elżbieta Żądzińska:

osób za: 15 / osób przeciw: 0/ wstrzymało się osób: 1

  • Prof. dr hab. Jerzy Jaroszewski:

osób za: 15 / osób przeciw: 0/ wstrzymało się osób: 1

W głosowaniu jawnym uczestniczyli wszyscy obecni Członkowie UKN i wybrali jednogłośnie na Zastępców Przewodniczącego UKN (Uchwała nr 1):

– prof. Elżbietę Żądzińską oraz

– prof. Jerzego Jaroszewskiego

  • Na wniosek Przewodniczącego na stanowisko Sekretarza UKN została powołana dr Izabela Skwira-Chalot.

Członkowie Komisji poparli wniosek przewodniczącego jednogłośnie (Uchwała nr 2).

  • Na wniosek Przewodniczącego powołano Honorowego Przewodniczącego w osobie prof. Ryszarda Dębickiego.

Członkowie Komisji poparli wniosek przewodniczącego jednogłośnie (Uchwała nr 3).

  • Na wniosek Przewodniczącego powołano Honorowego Sekretarza w osobie prof. Izabeli Sosnowskiej.

Członkowie Komisji poparli wniosek przewodniczącego jednogłośnie (Uchwała nr 4).

Przewodniczący UKN w skrócie przekazał plany KRUP dotyczące działalności komisji KRUP, ujednolicenie regulaminów komisji przy KRUP, zapowiedział planowane zmiany administracyjne.

Prof. Kistryn zapowiedział spotkanie UKN 2 marca w związku z prezentacją prac trzech zespołów nad założeniami do Ustawy 2.0. Kolejne spotkanie odbędzie się w dniach 18-20 maja na Uniwersytecie Wrocławskim, następne – 19-21 października na Uniwersytecie Szczecińskim.

  1. Rola uniwersytetów klasycznych – sprawozdanie wstępne zespołu

Prof. Elżbieta Żądzińska: zespół skupił się na wskazaniu konkretnych atutów i wartości uczelni klasycznych. Wstępny tekst przygotował Maciej Duszczyk i Jacek Witkoś, prezentację przygotował Piotr Stępnowski.

Prof. Jacek Witkoś: 41% środków i 46% grantów NCN zdobywają uniwersytety klasyczne, które składają ponad dwa razy więcej wniosków, niż uczelnie techniczne i trzy razy więcej, niż PAN.

Prof. Elżbieta Żądzińska: skuteczność w pozyskiwaniu środków NCBiR, zgodnie z raportem NCBiR z 2014: udział w ogólnej liczbie projektów podpisanych w danym roku – uniwersytety klasyczne łącznie ok. 21%. Również – zgodnie z raportem dla MNiSW pt. „Polska nauka w indeksie Hirscha. Zestawienie ocen parametrycznych wybranych polskich uczelni wyższych oraz instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk” prof. Ryszarda Kierzeka „Analiza liczby publikacji za okres 2000-2006 pokazuje, że z 98 746 aż 62 797 (63,6%) publikacji pochodziło z 20 najlepszych instytucji naukowych, przy czym PAN liczona jest jako jedna instytucja naukowa […], a wśród 19 pozostałych znajduje się 10 uniwersytetów klasycznych. […] Zdecydowana większość (ponad 90%) najczęściej cytowanych publikacji jest wynikiem współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi”.

Prof. Piotr Stępnowski – prezentacja wyników prac zespołu:

Uniwersytety od wieków pełnią jedną z najważniejszych funkcji społecznych jaką jest kształcenie elit, które zmieniają otoczenie społeczne oraz ekonomiczne, a także prowadzenie przełomowych badań naukowych. Do zalet klasycznego kształcenia uniwersyteckiego należy to, że jest ono zbudowane wokół tradycyjnych, uznanych dziedzin i dyscyplin akademickich.

Uniwersytety klasyczne poprzez łączenie różnych dziedzin naukowych są unikatowe w swoim funkcjonowaniu mając potencjał do proponowania rozwiązań globalnych. Jednak potencjał wynikający z „multidziedzinowości” czy „multidyscyplinarności” może być wykorzystany właściwie tylko w przypadku utrzymywania standardów intelektualnych wchodzących w skład owych wieloelementowych działań naukowych, dziedzin i dyscyplin. To mogą zapewnić jedynie uniwersytety klasyczne.

Jednocześnie jako jedyne w obszarze szkolnictwa wyższego i nauki mogą prowadzić działania oparte na społecznej odpowiedzialności czyli kreowaniu postaw uważanych w danej kulturze za pożądane, mogą kontynuować tradycję kształcenia w społeczeństwie krytycznej inteligencji, krytycznej refleksji i unikania hołdowaniu jedynie zasadzie „przydatności”, zgodnie z którą kształcenie jest tylko środkiem, a nie celem.

Oprócz tych klasycznych funkcji uniwersytetów można również wskazać inne, które wyróżniają je na tle uczelni dziedzinowych, akademii nauk czy instytutów badawczych:

  • Interdyscyplinarność – łączenie dziedzin nauki, praktycznie ze wszystkich obszarów (przy zachowaniu standardów intelektualnych obowiązujących w tych dziedzinach, odwrotnie niż w przypadku tworzenia „metaprzedmiotów”) pozwala dokonywać kluczowych odkryć oraz prowadzić niestandardowe kierunki studiów. Kluczowa jest tu zdolność do prowadzenia badań i kształcenia między-dziedzinowego. Podejmowanie badań i studiów interdyscyplinarnych jest zadaniem trudnym samym w sobie, ale podejmowanie takich działań w odrębnych bytach organizacyjnych jest wręcz niemożliwe. Struktura dużego uniwersytetu klasycznego, najlepiej obejmującego zarówno nauki ścisłe, humanistyczne i społeczne, nauki o życiu, w tym medyczne, jaki i ekonomiczne czy inżynieryjne, stanowi idealne wręcz środowisko instytucjonalne dla prowadzenia prac międzydziedzinowych.
  • „Postępowa zachowawczość” – duża doza organizacyjnego konserwatyzmu w zakresie struktury i funkcjonalności, która okazuje się wartością samą w sobie w świecie podlegającym nieskończenie przyspieszonym zmianom. Uniwersytety klasyczne cenią sobie perspektywę „długiego trwania”, nie mają tendencji do ulegania zmiennym modom tak jak mniejsze uczelnie wyspecjalizowane w poszczególnych obszarach wiedzy. Uniwersytety chlubią się swoją historią i bogactwem prowadzonych specjalności, starają się z tego bogactwa niczego nie uronić poprzez pochopne reorganizacje i reformy. Dlatego też jedynie na uniwersytetach klasycznych możliwe jest utrzymanie wielu unikatowych i bardzo wąskich specjalności rzadkich, takich jak np. studia klasyczne i hellenistyka, numizmatyka czy egzotyczne w danym rejonie świata studia filologiczne (np. studia katalońskie w Polsce czy polonistyka w Chinach). Zachowanie tak wąskich kierunków badań i kształcenia możliwe jest jedynie na dużych, klasycznych uczelniach, ponieważ tylko one są w stanie to sobie zrekompensować poprzez prowadzenie również bardziej popularnych i ‘efektywnych kosztowo’ kierunków.
  • Umiędzynarodowienie – uniwersytety przyciągają swoją ofertą naukowców i studentów, którzy chcą funkcjonować w środowisku międzynarodowym i odnosić z tego korzyści.
  • Zdolność do pozyskiwania środków na badania praktycznie we wszystkich możliwych typach instytucji, we wszystkich dziedzinach.

Doświadczenie uczy, że w sferze nauki i szkolnictwa wyższego rozmiar uczelni ma wręcz znaczenie kapitalne. W naszej części Europy jedynie bardzo duże i bardzo dobre uczelnie są w stanie zajmować znaczące miejsca w światowych rankingach, w których często istotny jest sumaryczny dorobek całej uczelni. Dobre wyniki w rankingach i międzynarodowa rozpoznawalność bezpośrednio przekładają się zarówno na zwiększone możliwości finansowania badań, jak i na zainteresowanie kandydatów możliwością studiowania w uczelni, której dyplom nie jest anonimowy na międzynarodowym rynku pracy.

  • Skuteczność kształcenia – z uniwersytetów pochodzą najwybitniejsi uczeni. Absolwenci uczelni klasycznych są również laureatami Nagrody Nobla, pełnią ważne funkcje w strukturach Państwa, 2/3 Polskich Nobli trafiają w ręce pracowników uniwersytetów klasycznych, wybitni absolwenci i pracownicy są obecni w życiu kulturalnym i artystycznym, kierują zagranicznymi jednostkami naukowymi, centralnymi urzędami państwowymi, zasiadając w nadrzędnych organach wymiaru sprawiedliwości.

Kształcenie na uniwersytetach klasycznych jest szerokie, „elastyczne”. Wielu absolwentów studiów humanistycznych doskonale sprawdza się w dziedzinach, dla których dedykowane są „przydatnie” profilowane kierunki prowadzone przez małe, zawodowe uczelnie.

  • Rozpoznawalność – poza nielicznymi wyjątkami tylko uniwersytety są rozpoznawalnymi markami. Chodzi zarówno o poziom globalny, jak i regionalny.

O rozpoznawalności decyduje, m. in.  posiadanie wyjątkowych w skali międzynarodowej i krajowej zbiorów (m.in. Biblioteka Jagiellońska), jednostek badawczych, naukowo-edukacyjnych o dużej wartości społecznej.

Pojawił się głos, by wyniki prac zespołu zostały opublikowane np. w Forum Akademickim, przede wszystkim należy materiał przedstawić KRUP-owi. Wynika z niego jasno, że tylko uniwersytety klasyczne są jedynym miejscem, gdzie są tak intensywnie prowadzone badania podstawowe w połączeniu z procesem dydaktycznym. Podsumowując – uniwersytety klasyczne wspólnie działają na polach zarówno rozwijania nauki, jak i rozwijania wysokiej jakości edukacji.

W dyskusji udział wzięli:

Prof. Jacek Witkoś, prof. Jerzy Jaroszewski, prof. Stanisław Kistryn, prof. Marek Górski, prof. Elżbieta Żądzińska,

  1. Następnie głos zabrał prof. Marek Górski, który podzielił się spostrzeżeniami na temat spotkania w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod hasłem „Region dla Uczelni – Uczelnie dla Regionu kluczem do zrównoważonego rozwoju Polski”. Jest to inicjatywa JMR Kuczyńskiego z Uniwersytetu Zielonogórskiego, zainicjowana negatywnymi odczuciami dotyczącymi projektowanych zmian w Ustawie o Szkolnictwie Wyższym. Nowe założenia nasuwają przypuszczenie, że nowa ustawa przewiduje przekształcenie małych, regionalnych uniwersytetów w szkoły stricte dydaktyczne, co wywołało gorącą dyskusję. Pozbawienie regionów tego rodzaju ośrodków w powszechnej opinii prowadzić może do degradacji tych regionów. Brak dostępu do wysoce wykwalifikowanej wiedzy będzie powodowało m. in. odpływ ambitnej młodzieży z mniejszych regionów do tych centralnych regionów z uczelniami o najwyższej randze. Podczas spotkania pojawiła się inicjatywa wiążąca mniejsze ośrodki, które miałyby przeciwstawić się dominacji tych większych w drodze zdobywania środków na badania, aby zapobiec „zdegradowaniu” do pozycji jednostek dydaktycznych.
  1. Głos zabrała dr hab. Teresa Czerwińska, Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pani Minister przedstawiła kilka założeń dotyczących budżetu i finansowania nauki i szkolnictwa wyższego w roku 2017.  Jej prezentacja pt. Finansowanie nauki i szkolnictwa wyższego w roku 2017 jest dostępna na stronie UKN pod adresem http://ukn.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/175/2017/01/
    pdf

Pani Minister rozpoczęła od informacji nt. zmiany zasad finansowania i nowego algorytmu, który wszedł w życie od 1 stycznia 2017 (cz. 38). Parametryzacja w roku bieżącym przebiega dokładnie wg rozporządzenia dotychczas obowiązującego. Zasady są dokładnie takie, jak dotychczas, jedynie z niewielką modyfikacją związaną z nowa ustawą deregulacyjną. Obecnie Ministerstwo chce rozpocząć prace nad nowymi zasadami parametryzacji, które obowiązywałyby podczas parametryzacji w roku 2021, by już teraz, z dużym wyprzedzeniem, określić benchmark, do którego jednostki naukowe powinny aspirować. Nakłady na naukę w budżecie na 2017 rok są zaplanowane na poziomie 8 mld 425 mln zł. Jest to 0,43% PKB. Budżet do rozdysponowania w ramach nowej Perspektywy Finansowej UE to 82,5 mld EUR. Programy, w ramach których będzie można ubiegać się o dofinansowanie, często stanowią kontynuację programów z poprzedniej perspektywy, tj. 2007-2013, tym niemniej spodziewać się należy szeregu nowości, zwłaszcza w odniesieniu do reguł ubiegania się o dofinansowanie. W konsekwencji, pomimo iż środków będzie więcej, to może okazać się, że zasady, na jakich będzie można je uzyskać, będą znacznie bardziej skomplikowane. Fundusze Unijne w nowej perspektywie wymagają od nas posiadania partnera biznesowego lub udziału ze strony sektora prywatnego, z naciskiem na finansowanie 50/50 ze strony partnera.

Głos zabrał Jarosław Oliwa, dyrektor Departamentu Budżetu i Finansów MNiSW. Zaakcentował, że spadek środków europejskich wynika z tego, nie tylko Polska, ale wszystkie kraje Unii Europejskiej dopiero w 2015 roku zamknęły negocjacje w kontekście perspektywy 2014-2020, w związku z tym środki z obecnej perspektywy zostały uruchomione w 2016 roku. Pomimo tych okoliczności środki na naukę są większe, głównie za sprawą rekompensacji 312 mln z budżetu państwa. Przez działalność statutową Ministerstwo rozumie wszystkie sześć rodzajów dotacji, w tym środki na programy ministra (ok. 138 mln zł). Oddzielnie traktowane są trzy dotacje podmiotowe: na potencjał badawczy, na dwa rodzaje SPUB-ów i na trzy dotacje celowe – na rozwój młodej kadry naukowej w jednostkach naukowych, na restrukturyzację i największa dotacja – na utrzymanie baz danych (czyli głównie na Wirtualną Bibliotekę Nauki). Z punktu widzenia jednostek naukowych proponowana struktura budżetu jest lepsza.

Ariusz Zielonka, zastępca dyrektora Departamentu Budżetu i Finansów MNiSW omówił zmianę algorytmu, czyli procesu redystrybucji środków na naukę. Wprowadzono istotne mechanizmy projakościowe po stronie badań i po stronie jakości dydaktyki. Składnik studencko-doktorancki i kadrowy będzie mnożony przez wskaźnik jakości dostępności dydaktycznej. Ma to stymulować do odejścia uczelni od masowości kształcenia, do bardziej racjonalnej politykę rekrutacyjną. Resort chce wprowadzić limit liczby studentów przypadających na jednego wykładowcę (jeżeli ten wskaźnik będzie się kształtował w granicach 11-13 studentów na jednego wykładowcę, dotacja pozostanie na niezmienionym poziomie, ale jeśli uczelnia będzie kształciła w sposób masowy, to dotacja na pewno nie będzie wzrastała, a może wręcz spadać).

Drugim istotnym czynnikiem projakościowym jest przemnażanie liczby kadry przez wskaźnik potencjału naukowego (wskaźnik potencjału naukowego to średnia kategoria naukowa całej uczelni). Tam, gdzie będzie najwyższy poziom badań naukowych, będzie większe finansowanie.

Trzeci czynnik to umiędzynarodowienie.

Jedną z najważniejszych wprowadzonych zmian jest zmniejszenie tzw. stałej przeniesienia z 65% do 50%, która zacznie obowiązywać od stycznia 2018 roku. Stała przeniesienia to część dotacji, jaką otrzymuje uczelnia na podstawie wyników z poprzedniego roku. Zmniejszenie tego czynnika będzie zachętą dla rektorów do szybszych i efektywniejszych zmian. Jednocześnie resort nauki zadbał o to, aby zmiany algorytmu nie wpłynęły na kondycję finansową żadnej uczelni, wprowadzając tzw. bezpiecznik, który ograniczy spadek i wzrost dotacji do 5% w pierwszym roku obowiązywania rozporządzenia. Ustalono, że dla uczelni nadzorowanych przez MNiSW stała przeniesienia w pierwszym roku obowiązywania rozporządzenia (czyli 2017) wyniesie 57%.

Odnośnie dotacji projakościowej – wycofano dwa strumienie dotacji, czyli KNOW-y oraz działania związane z KRK. Dzięki temu w 2017 roku uwolniono ok. 80 mln zł na dodatkowe dotacje dla uczelni przyjmujących na studia najlepszych maturzystów. Zgodnie z przedstawionymi propozycjami uczelnie publiczne, które na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie przyjmą najlepszych maturzystów, otrzymają dodatkowe finansowanie. Mianem najlepszych określani są ci maturzyści, którzy na egzaminie maturalnym otrzymali 100 proc. punktów lub są finalistami, laureatami ogólnopolskich olimpiad przedmiotowych lub olimpiad międzynarodowych.

W dyskusji udział wzięli:

Prof. Jarosław Burczyk, prof. Ryszard Dębicki, prof. Stanisław Kistryn, prof. Marek Kwiek, prof. Jerzy Jaroszewski

  1. Głos zabrał JMR Uniwersytetu Warszawskiego prof. Marcin Pałys. W odniesieniu do Ustawy 2.0 – warto się zastanawiać, w jaki sposób spowodować, aby głos środowiska był słyszany nie tylko poprzez konferencje i dyskusje na temat publikowanych propozycji zmian. Zachęcił do udziału w inicjatywie „2018 – Rok Nauki Polskiej za Granicą”, która ma być platformą promocji polskich uczelni w różnych krajach z wykorzystaniem sił korpusu dyplomatycznego, wsparcia ze strony czynników oficjalnych, bo jak nie będziemy dbali o nasz wizerunek, to z powodu wypowiedzi prasowych, ministerialnych i innych, podkopujących PR polskich uczelni, a dotyczących niskiego poziomu nauki w Polsce, nie będziemy poważnym partnerem dla zagranicy.
  1. Kolejnym tematem, omówionym przez prof. Macieja Zabela, przewodniczącego Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych, była kategoryzacja jednostek naukowych w roku 2017 – prezentacja jest dostępna na stronie UKN pod adresem http://ukn.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/175/2017/01/prezentacja_prof
    pdf

Prof. Zabel omówił pokrótce zmiany systemowe w ocenie parametrycznej, kryteria oceny oraz etapy procesu oceny jednostek. Skupił się na przedstawieniu ważniejszych zmian proponowanych w projekcie nowego Rozporządzenia. Na koniec podkreślił, że tym razem Ministerstwo położyło szczególny nacisk na dokładnych wyszkoleniu ewaluatorów (180), którzy będą brali udział w ocenie parametrycznej.

W dyskusji udział wzięli:

Dr Łukasz Michalczyk, prof. Stanisław Kistryn, prof. Izabela Święcicka

 

  1. Temat pt. „Projekt założeń do ustawy o szkolnictwie wyższym” przedstawili prof. Marek Kwiek, Dyrektor Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM, dr hab. Dominik Antonowicz, Pełnomocnik Rektora UMK ds. organizacji i ewaluacji badań naukowych.

Na wstępie prof. Kwiek nadmienił, że projekt założeń do nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jest dostępny na stronie www.ustawa20.amu.edu.pl.

Punktem wyjścia do przygotowania opracowania była diagnoza sytuacji w Szkolnictwie wyższym: wzmocnienia wymaga system nauki, który zdaniem prof. Kwieka słabnie. Czas na reformę nauki akademickiej poprzez reformę uczelni (zarządzanie, finansowanie, kariera akademicka).

Raport składa się z dwóch części. Część pierwsza zawiera zwięzłe wprowadzenie do podstawowego zestawu idei stojących za naszymi założeniami. Zamyka ją syntetyczny przegląd szczegółowych propozycji, który nie wyczerpuje jednak listy sugerowanych rozwiązań. Część druga, w związku z wymogami kontraktowymi programu „Ustawa 2.0”, zawiera wymagane przez MNiSW odniesienie do 30 wskazanych modułów usystematyzowanych w 6 głównych segmentów. Waga poszczególnych modułów jest różna, stąd też ich różna objętość w dokumencie.

Dwa filary propozycji stanowią: doskonałość naukowa, osiągana poprzez szeroko zakrojoną i przejrzystą krajową i międzynarodową konkurencję, oraz silne wsparcie państwowe, zarówno finansowe, jak i instytucjonalizujące akademicki prestiż (stopnie, tytuł, uprawnienia) w polskiej nauce.

Najważniejszymi pojęciami proponowanych reform – wzorem większości krajów Europy Zachodniej – są „konkurencja” (i „konkurencyjność”) i „doskonałość naukowa” – wprowadzenie reguł quasi-rynkowych dających przewagę i dostęp do dużych środków najlepszym naukowcom, zespołom badawczym, jednostkom organizacyjnym i uczelniom w oparciu o jasne kryteria naukowe. Przejrzystość reguł, ewaluacja osiągnięć naukowych, mały margines uznaniowości ocen, jasne i z góry znane procedury, otwartość i poddanie międzynarodowej ocenie środowiskowej (system peer review) oraz niezmienne reguły gry akademickiej – to minimalne warunki niezbędne do sukcesu reform.

Proponowany przez Zespół zbiór rozwiązań to zamknięty system naczyń połączonych, którego paliwem jest istotnie zwiększony poziom publicznego finansowania w najlepszych obszarach sektora szkolnictwa wyższego i nauki. Bez istotnego zróżnicowania systemu, sformalizowania podziału funkcji między instytucjami, wzmocnienia uniwersytetów jako instytucji, postawienia na jakość kształcenia, interdyscyplinarność badań naukowych i ich doskonałość – nie stworzymy masy krytycznej pozwalającej na podniesienie polskiej nauki i wybranych elementów systemu szkolnictwa wyższego na poziom światowy. Zarazem bez istotnie zwiększonego, publicznego finansowania proponowane mechanizmy różnicowania systemu doprowadzić mogą jedynie do wyniszczającej walki o kurczące się zasoby, ściągając polską naukę w międzynarodowy niebyt.

Dla zrównoważonego i dynamicznego rozwoju nauka i szkolnictwo wyższe potrzebują dziś przede wszystkim silnego wsparcia, stabilności i jasno określonych, niezmiennych wymagań.

Cel: podniesienia poziomu polskiej nauki (mierzalne efekty w perspektywie 10 lat):

podniesienie pozycji w międzynarodowych rankingach (docelowo: 5-10 w rankingu szanghajskim), wzrost liczby grantów z ERC (i innych, H 2020) oraz liczby publikacji w prestiżowych  czasopismach.

Trzy wymierne obszary polskich niepowodzeń to ARWU, ERC, JCR. Cel zmian to widzialne w świecie badania i sukces prestiżowy – nie rankingi.

Jeśli wszyscy w systemie Szkolnictwa Wyższego wygrywają, to oznacza to tyle, że nic się nie zmienia i nikt nie wygrywa. Przegrywa system jako całość.

Cel reformy to poprawa jakości funkcjonowania najlepszych instytucji i naukowców – oraz wzrost autonomii odnoszących sukcesy instytucji. Nadal duża część naukowców w ogóle nie zajmuje się uprawianiem badań na zauważalną skalę (w tym: międzynarodową). Międzynarodowa pozycja kraju (prestiżowa – w dziedzinie badań) zależy od małej liczby bardzo dobrych uczelni – a nie od dużej liczby uczelni z perspektywy nauki globalnej całkowicie nieobecnych. Konsolidacja jest więc wskazana.

Zespół stawia na silne zróżnicowanie systemu (bardziej badawcze, bardziej dydaktyczne), częściowe sformalizowanie istniejącego w praktyce podziału funkcji między instytucjami, wzmocnienie uczelni jako instytucji (a nie federacji wydziałów), umiędzynarodowienie badań oraz stopni i tytułu naukowego, odbieranie wagi tradycyjnym hierarchiom instytucjonalnym (typu: uprawnienia) na rzecz mierzalnych osiągnięć naukowych (np. KEJN), doskonałość naukową (excellence) – jakość osiągnięć na tle nauki globalnej.

Logikę równości w nauce Zespół zastępuje logiką konkurencyjności (i systemowej nierówności), zgodnie z trendami krajów najbardziej rozwiniętych.

W sposób ewolucyjny nastąpi stopniowe rozwarstwienie systemu Szkolnictwa Wyższego: dolne warstwy (najczęściej) regionalne uczelnie dydaktyczne, kształcenie licencjackie, zawodowe, a górne – uczelnie badawcze; z czasem flagowe o wyjątkowym miejscu w systemie.

Zróżnicowany system to różne misje w różnych typach uczelni, różna kadra spełniająca różne warunki, kryteria awansu i oceny, zróżnicowany dostęp do funduszy publicznych (dotacje) i różne wymagania państwa dotyczące zarządzania (autonomia).

Docelowo mają powstać trzy typy uczelni: badawcze, badawczo-dydaktyczne i dydaktyczne.

Każdy nowy algorytm powinien być znany uczelniom z dużym wyprzedzeniem.

Nie powinien mieć zbyt niskiej stałej przeniesienia (np. 50%), nie powinien mieć zbyt niskich progów zabezpieczających przed wahaniami przychodów (np. 5% – dziesiątki mln), powinien w mniejszym niż obecnie stopniu opierać się na liczbie studentów  oraz nie powinien umożliwiać prostej manipulacji liczbą studentów w stosunku do liczby kadry, zwłaszcza w przypadku zastosowania mechanizmu współczynnika liczba studentów do liczby kadry.

Zaproponowany przez MNiSW nowy algorytm warunków tych nie spełnia.

Powinno również nastąpić uwolnienie uczelni publicznych ze ścisłych regulacji: środki powinny być przyznane z budżetu jako ryczałt, bez obowiązku rozliczania się ze sposobu ich wydatkowania.

W dyskusji udział wzięli:

prof. Stanisław Kistryn, dr hab. Dominik Antonowicz, prof. Izabela Święcicka, prof. Piotr Stepnowski, prof. Jarosław Burczyk, prof. Elżbieta Żądzińska, prof. Marek Górski, prof. Ryszard Dębicki, prof. Andrzej Noras, prof. Jerzy Jaroszewski, prof. Giorgi Melikidze

  1. Następnie głos zabrał prof. Aleksander Bursche z Instytutu Archeologii UW. Prof. Bursche przy pomocy prezentacji dostępnej na stronie UKN pod adresem http://ukn.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/175/2017/01/DARIAH_UW_prof.-Aleksander-Burschepdf.pdf przedstawił konsorcjum DARIAH-PL.

DARIAH-PL to największe konsorcjum humanistyczne w Polsce. Tworzy je 18 wiodących polskich instytucji naukowo-badawczych. Od listopada 2015 r. konsorcjum jest częścią europejskiej sieci DARIAH-ERIC.

Regulamin i Umowa DARIAH-PL przewidują przyjęcie do konsorcjum nowej instytucji w wyniku uchwały Rady. Aplikacja powinna zawierać formalne pismo, deklarację o chęci przystąpienia do konsorcjum oraz zwięzłą prezentację dorobku instytucji w zakresie budowania i prac nad infrastrukturą cyfrową dla nauk humanistycznych lub/i o sztuce. Niezależnie od formalnego przystąpienia do struktur konsorcjum najlepszą drogą do zawiązania współpracy jest wzięcie udziału w pracach powstających grup roboczych.

Podsumowując, prof. Bursche poprosił o propagowanie idei i celów DARIAH-PL i DARIAH-ERIC w macierzystych uczelniach: www.dariah.pl, www.driah.eu .

 

Na tym spotkanie zakończono.

 

Sporządziła: mgr Beata Kryśkiewicz

 

 

 

Mapa Kampus UW

Posted in Bez kategorii.